در حالی که رژیم جمهوری اسلامی به دنبال آن است تا از طریق یک نمایش انتخاباتی، برای ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری پیشین جمهوری اسلامی که در ۳۰ اردیبهشت در سانحه سقوط هلی‌کوپتر با هیئت همراهش در استان آذربایجان شرقی جان باخت، جایگزینی تعیین کند، این پرسش مطرح می‌شود که آیا آمریکا و اسرائيل در حادثه‌ای که به کشته شدن ابراهیم رئیسی منجر شد، نقش داشتند؟

پیش از پرداختن به پاسخ این پرسش، باید یادآور شویم که ابراهیم رئیسی در حالی کشته شد که دولت بایدن علاوه بر مذاکرات مستمری که با اسرائيل داشت، هم‌زمان سرگرم مذاکره و گفت‌وگو با جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی بود.

مذاکرات مستقیم و دشوار

مذاکرات غیرمستقیمی که میان واشینگتن و تهران جریان داشت، به مذاکراتی مستقیم در نیویورک تبدیل شد و جمهوری اسلامی که برای مدت طولانی از مذاکره مستقیم با آمریکا خودداری می‌کرد، به دلایلی نظیر اجتناب از شکست کامل در غزه، حفظ قدرت حزب‌الله در لبنان قبل از اینکه اسرائیل به گسترش دامنه جنگ متوسل شود و تلاش برای جلوگیری از هدف قرار گرفتن مواضع حوثی‌های یمن، از موضعش عقب‌نشینی کرد و به سمت مذاکرات مستقیم و علنی با آمریکا گام برداشت اما مهم‌ترین دلیل تهران برای مذاکره مستقیم با واشینگتن، تلاش برای دستیابی به نوعی توافق هسته‌ای دوجانبه با ایالات متحده، خارج از چارچوب کشورهای ۱+۵ است تا زمینه برای ا‌ذعان به نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه، آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده آن، لغو تحریم‌ها بر صادرات نفت و جلوگیری از بازگشت کشورهای اروپایی به «مکانیسم ماشه» را فراهم کند.

جمهوری اسلامی به دلیل تشدید بحران‌های داخلی ناشی از فروپاشی اقتصادی و تلاش برای مهار خشم ملت ایران، روند گفت‌وگوهای مستقیم با ایالات متحده را تسریع کرد. افزون بر آن، تصور جمهوری اسلامی مبنی بر اینکه بایدن برای رفتن به سمت انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو به یک موفقیت خارجی نیاز دارد، تهران را بر آن داشت تا در تلاش برای بهره‌برداری از این فرصت زودگذر باشد.

از سوی دیگر، در حالی که مذاکرات عربستان سعودی و آمریکا درباره توافق بر سر تشکیل کشور فلسطین، امضای پیمان دفاعی میان واشینگتن و ریاض و تصمیم عربستان سعودی برای ساخت رآکتورهای هسته‌ای غیرنظامی جریان دارد، جمهوری اسلامی به‌منظور دستیابی به توافق با ایالات متحده، گفت‌وگوهای مستقیم با واشینگتن را آغاز کرد تا از روند تحولات سریع منطقه دور نماند.

جمهوری اسلامی متوجه این واقعیت شد که اجتناب از شرکت در مذاکرات مستقیم با واشینگتن و نرسیدن به توافق با آن، به کاهش فشار آمریکا بر تل‌آویو و جسارت بیشتر اسرائیل منجر می‌شود و با نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، تهران فرصت دستیابی توافق با واشینگتن را از دست می‌دهد.

اسرائیل چه می‌خواهد؟

اسرائيل که به دنبال نابودی حماس است، با هر طرحی که شامل تشکیل کشوری برای فلسطینی‌ها باشد، مخالف است و در حال حاضر هیچ تصمیمی برای توقف جنگ در غزه ندارد. در حالی که جمهوری اسلامی ایران به‌منظور حفظ نفوذش در غزه، خواستار توقف فوری جنگ است.

علاوه بر آن، اسرائیل در تلاش برای جلوگیری از نزدیکی بین واشینگتن و تهران و دستیابی به توافقی میان دو طرف برسر پرونده هسته‌ای است و می‌خواهد به تهدیدهای حزب‌الله لبنان پایان دهد و جمهوری اسلامی را به جلوگیری از حضور حزب‌الله در نزدیکی مرز لبنان با اسرائيل ملزم کند. تلاش برای اخراج نیروهای جمهوری اسلامی از سوریه نیز هدف دیگری است که تل‌آویو در تلاش برای تحقق آن است.

فرصت استثنایی

چند ماه پیش از افتتاح سد قیزقلعه‌سی روی رودخانه مرزی ارس میان ایران و جمهوری آذربایجان، جمهوری اسلامی تاریخ دقیق برنامه افتتاح سد و جزئیات سفر ابراهیم رئیسی و هیئت همراهش را برای حضور در مراسم افتتاح اعلام کرد. رئیسی بر اساس برنامه از پیش‌اعلام‌شده با هلی‌کوپتر به محل افتتاح سد رفت و در حالی که برنامه سفرش برای همه مشخص بود، با همان هلی‌کوپتر عازم تبریز شد. این در حالی است که اعلام تاریخ دقیق زمان انجام یک ماموریت و تعیین مسیر زمینی، دریایی و یا هوایی یک سفر، زمینه را برای تبانی و ترور تسهیل می‌کند.

آیا کشته شدن رئیسی به نفع اسرائيل بود؟

تشدید تنش بین جمهوری اسلامی ایران و آمریکا و تلاش برای جلوگیری از دستیابی به هرگونه توافق هسته‌ای با رژیم ایران، به نفع اسرائيل است. افزون بر آن، اذعان به نفوذ جمهوری اسلامی در منطقه و شروع مذاکرات مستقیم تهران و واشینگتن می‌تواند به تداوم حضور حزب‌الله در مرز لبنان و اسرائيل و احتمال تکرار عملیات طوفان‌ الاقصی به شهرک‌ها و روستاهای شمال اسرائیل منجر ‌شود.

حذف رئیسی و عبداللهیان روند گفت‌وگوهای جمهوری اسلامی ایران و آمریکا را با چالش روبرو می‌کرد، زیرا تهران می‌داند که چنین اقدامی بدون اجازه آمریکا امکان‌پذیر نیست. بنابراین ساقط کردن هلی‌کوپتر حامل رئیسی مانع پیشرفت مذاکرات تهران و واشینگتن و نزدیکی میان جمهوری اسلامی و آمریکا می‌شد.

از سوی دیگر، با حذف رئیسی، اصل ثابت‌شده از بدو تاسیس اسرائیل یعنی انتقام گرفتن از هر کسی که دستش به خون اسرائیلی‌ها آغشته باشد، تحقق می‌یافت، به‌ویژه اینکه عملیات هفتم اکتبر حماس در دوره ریاست‌جمهوری رئیسی که دولت او از حماس و جهاد اسلامی حمایت می‌کرد، رخ داد. علاوه بر آن، میزان حملات موشکی و پهپادی گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی ایران به اسرائیل در دوره ریاست‌جمهوری ابراهیم رئیسی افزایش چشمگیری یافت. موارد یادشده باعث شد اسرائيل درصدد ترور ابراهیم رئیسی برآید.

امروز جمهوری اسلامی ایران این واقعیت را درک کرده است که تلاش‌هایش برای نزدیکی با واشینگتن، در کشته شدن ابراهیم رئیسی نقش اساسی ایفا کرد. در عین حال، سکوت آمریکا در قبال طرح ترور رئیسی و خودداری واشینگتن از اطلاع‌رسانی به مقام‌های جمهوری اسلامی درباره این طرح، تل‌آویو را به پرداخت بهای سنگین در نوار غزه وادار می‌کند. فشارهای روزافزون اخیر آمریکا بر اسرائیل به‌منظور پایان دادن به جنگ غزه می‌تواند مصداق این مدعا باشد.